Askerleri artık, önce bilgisayar başında savaşı tadıyor. Pilotlar, önce yerde bilgisayar başında uçmayı öğreniyor. Irak’a operasyon önce bilgisayar oyunu olarak tasarlanıp, ekran başında simüle ediliyor. Günümüzün bir gerçeğinden söz ediyoruz. Konumuz; savaş oyunları!
Bilgisayar oyunları, sadece bir oyundan mı ibaret? Sanıldığının aksine, bilgisayar oyunları, günümüzde, çok önemli alanlarda simülasyon yani ‘benzetim’ amaçlı kullanılıyor. İster sivil, ister askeri olsun pilotlarının gerçek uçaklarda uçmaya başlamadan önce yerde aldıkları eğitim, bu tür yazılımlarla gerçekleştiriliyor. Amerika Birleşik Devletleri, bu tür savaş oyun ve simülasyonları kullanımı ve geliştirilmesine büyük önem vermekte ve bu yazılımları birçok alanda kullanmaktadır.
ABD Savunma Bakanlığı, Pentagon’da özel bir büro bilgisayar oyunlarına yoğunlaşmış durumdadır. Başlangıçta ‘Çalışmalar, Analizler ve Oyun Birimi’ adı verilen bu merkez daha sonra Ortak Analiz Başkanlığı bünyesine alınmıştır.
Yüzlerce savaş oyunu kullanılıyor
Chris Hables Gray tarafından yazılan ve Türkiye’de Alfa Yayınları tarafından ‘Postmodern Savaş Yeni Çatışma Politikası’ adıyla yayınlanan kitapta yer alan bilgilere göre, dünyanın dört bir yanındaki ordu komutanları olasılık planları hazırlanmak üzere SINBAC (Birleşik Nükleer Savaş Analiz Sistemi) bilgisayar şebekesine bağlanmış durumdadır. RAND Corp., insanlar ya da birbirine karşı oynamak üzere bilgisayar programlarını (‘ajanları’) içeren ve yapay zekâyı temel alan RAND Strateji Değerlendirme Sistemi’yle (RSAS) savaş oyunlarının gelecek kuşağı için yürütülen rekabetten galip çıkmıştır. Bu iki ileri teknoloji yaklaşımı sadece oyun buzdağının görünen kısmıdır. 1982’de yayınlanan eldeki son çalışmaya göre, Pentagon’un elinin altında 363 savaş oyunu, simülasyon, deneme ve model vardı.
Irak’ı işgal oyunu bile yaptılar
İran’ı işgal etmeden önce, Irak ordusu Pentagon’un en önemli bilgisayar danışmanlarından biri olan BDM Corp.’tan yüz binlerce dolar ödeyerek böylesi bir işgal hakkında bir oyun satın almıştı. Kuveyt savaşı öncesinde böylesi yeni bir oyun çıkarıldı. Ortadoğu’ya ABD müdahaleleri yıllardır oyunlaştırılmış ve simülasyon haline getirilmişti. Kuveyt’i kurtarmak için özgün bir plan Irak işgalinden yıllar önce Schwarzkopf’un komuta merkezinde pratikte denenmişti.
Silah sistemlerinin test edilmelerinde bilgisayar model ve simülasyonları kullanılması bu silahların gerçekten işe yarayıp yaramayacağı konusunda endişeler yaratmaktadır. Örneğin, bazı testler sırasında silah sistemiyle düşürülen yapay hedef aslında yerden radyo kontrollü bir mekanizma ile düşürülmektedir. Divad hava savunma sistemi projesi bu nedenle 1.8 milyar dolar harcandıktan sonra iptal edildi.
ABD’nin önde gelenleri savaş oyunu oynuyor
En üst düzey ABD subaylarının böylesi oyunlara katılmaları bunların ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Genelkurmay Başkanı her yıl dört ya da beş önemli oyunu seçer. Yüksek rütbeli subaylar oyunlarda bizatihi yer alırlar. 1982 yılında düzenlenen böyle bir oyuna eski Dışişleri Bakanı William Rogers (başkanı oynuyordu), eski CIA Başkanı Richard Helms (başkan yardımcısıydı) gibi parlak simalar ve Fred Ikle (zamanın Savunma Bakan Yardımcısı) ve Walter Stoessel (zamanın Dışişleri Bakan Yardımcısı) gibi sayısız aktif Reagan’cı kadro katılmıştı. Bu özel oyun, bir Sovyet saldırısı sırasında öldürülen sözde Başkan Rogers’ın ardından görevi devralan sözde Başkan Yardımcısı Helms’in, ötekilerin alkışları arasında, SSCB üzerine tam bir nükleer saldırı başlatmasıyla sona ermişti. Gerçek Başkan Reagan zevatı çağırarak kutlamıştır. Simülasyonu yapılan sadece nükleer savaş değildi; uçağı kaldırmadan onu vurup düşürmeye kadar he şey artık oyun olarak kurgulanmakta ve eğitim makinelerinde pratiğe geçirilmektedir.
Savaş oyunlarına milyar dolarlar harcanıyor
1983 yılında ordu ve NASA, uçak simülatörleri, füze talim düzenekleri ve buna benzer aygıtlar için 1,6 milyar dolar harcadı. 1990’a doğru bu rakam en azından üçe katlandı ve toplam küresel simülasyon ve talim işinin üçte ikisi ABD ordusuna aitti. 1993 yılında ordunun on yıllık planı, çoğu simülasyonlara olmak üzere elektronik araçlara 370 milyar dolar harcamaktı.
Ames Araştırma Merkezi’nde önemli bölümlerden biri NASA Army Laboratuvarı’dır. Burada sıcak savaş içinde uçan helikopter simülasyonu yapan karmaşık bir sistem vardır. Simülasyonu yapılan ilk senaryo Avrupa’daki bir savaştı ama buna Ortadoğu ve bir tropik çatışma deneyimi eklendi. Araştırmanın başkanı Binbaşı James Woohees makineleriyla gurur duyuyor ve ‘İnsan sınırlı unsurdur’ diyordu.
Hiçbir simülatör, gerçeğin yerini tutmaz!
Körfez Savaşı’nda savaşacak askerleri hazırlamak için simülatörler yaygın olarak kullanılmakla birlikte bazı uzmanlar simülatörlerin, insan faktörlerini hesaba katmadığı gibi düşmanın mantığını da kavrayamadığından şikayet etmektedir.
Bilgisayarların savaşı simüle etmek için genelde ileriye dönük ve kestirilmesi güç alanlarda kullanılmasının yanısıra, geçmişi simüle ettiğini de görüyoruz. ABD Ordusu ve ARPA (İleri Araştırma Projeleri Birimi), 2. Zırhlı Süvari Taburu’nun Irak Cumhuriyet Muhafızları’nın Tawakalna Birliği’yle savaşa girdiği Körfez Savaşı’ndan 75 Easting Muharebesi’nin inanılmaz derecede aslına uygun simülasyonunu yaratmıştı. Ordu çevreleri, görünüşte haklı olarak, bu muharebenin insan tarihinde en doğru biçimde kaydedilmiş çatışma olduğunu iddia etmiştir. Ancak bu simülasyonun başarısı, ABD ordusunu girdiği her çatışmada böyle başarılı olacağı anlamına gelmemektedir.
Her şeye rağmen, simülatörlere inanç o kadar doruk noktaya ulaşmıştır ki, 11 Eylül’de İkiz Kuleler’e uçaklarla yapılan saldırıyı düzenleyenlerin hayatlarında hiç uçak kullanmadığı, simülatörlerle uçmayı sanal olarak öğrendikleri bile iddia edilmişti.
Yabancı menşeili simülatörler kullanıyoruz
Türkiye’de bilgisayar oyunu sektörünün desteklenmesi ulusal savunma yeteneklerimizin gelişmesi için önemlidir. Oysa bugün savaş başta uçakları pilotlarımız başta olmak üzere bir çok birimde ABD orijinli simülasyon ve oyunlar kullanılmaktadır. Bunlardan başta gelenleri, F-16 ve benzeri uçakların simülatörü olarak kullanılan Falcon-4 ve Microsoft’un Flight Simulator’ıdır.
Pentagon, sivillere de savaşı tattırıyor
ABD orduya katılımı özendirmek için de internette herkese açık bilgisayar oyunları sunmaktadır. Mümkün olduğunca gerçekçi bir biçimde savaşma yeteneği kazandıran bu oyunlardan ikisi ilk kez 2002 yılında ABD’nin bağımsızlık günü olan 4 Temmuz’da vatandaşların da kullanıma açıldı. www.americasarmy.com internet adresinden yüklenebilen iki oyundan ilkinde orduya yeni katılan kişi rolündeki oyuncunun, teröristlere karşı siber ortamdaki mücadelesi konu ediliyordu.
Oyunda, temel eğitimden geçen askerler, 10 görevi yerine getirmek için savaşıyor. Bu görevlerden birinde, Alaska’daki bir boru hattının korunması gerekiyordu. The Washington Post gazetesi, oyunların hazırlanmasında çalışan görevlilerin, 19 bölgedeki askerlerle görüşmede bulunduğu, tanklardan örme duvarlara kadar her şeyin resmini çektiğini yazmıştı.
Artık siviller de rütbe kazanıyor
Pentagon’un ‘Soldier’ (Asker) adlı ikinci oyununda ise rütbe kazanarak yükselme konu edilmişti. Pentagon, oyunların geliştirilmesi için iki yılda 6.3 milyon dolar harcamıştı ve internetten yüklenebilen oyunların ayrıca popüler dergilerle birlikte armağan olarak dağıtılması da amaçlanmaktaydı. Bu oyunların halkın kullanımına açılmasının en önemli amaçlarından biri, ABD?ye karşı sempati sağlamak ve orduya katılımı da artırmaktı. Bugüne kadar Hollywood sinemasıyla ABD ordusuna sempati toplayan ABD, buna şimdi bilgisayar oyunlarını da eklemiş gözüküyor.
(Bu yazı Eğitimbilim dergisinin Ağustos 2005 sayısında yayınlanmıştır.)