İnternet ve bilgisayar yararlı teknolojiler olmalarına rağmen, dozajın ayarlanmaması bazı riskleri beraberinde getiriyor. Bu risklerin en önemlisi de çocukların karşı karşı kalabilecekleridir.
Günümüzde bilgisayar ve internet kullanım yaşı git gide düşüyor. Artık çocuklar genç yaşta bilgisayar ve internetle tanışıyor, oyun oynayıp, internetteki e-posta, sohbet odaları gibi iletişim araçlarını kullanır hale geliyorlar. Yapılan araştırmalara göre, günümüzde internet kullanıcıları arasında en hızlı büyüyen grup okul öncesi çağındaki çocuklardır. Birçok çocuk henüz 6 yaşına gelmeden anaokulunda bilgisayar ve interneti kullanmaya başlıyor. Bu çocuklar okulda gördüklerini evlerinde de talep ediyor ve ailelerinden bilgisayar almalarını istiyor. Ancak 10 yaşın altındaki çocukların kendi başlarını interneti kullanmaları sağlıklı bir şey değildir. Çocuklar, özellikle sohbet odaları ve anında mesajlaşma yazılımlarında (ICQ, MSN Messenger) kendileri ve aileleriyle ilgili bilgileri tanımadığı kişilere verebilir. Bu nedenle, küçük yaştaki çocukların interneti ailelerinin gözetiminde kullanmaları gerekir. Aileler, kendilerini meşgul etmesin diye, çocuklarını televizyon karşısına oturtup, denetimsiz bıraktıkları gibi, internette de aynı yöntemi kullanabiliyorlar. Çocukları internet kullanırken, doğru sitelere yönlendirmek, zararsız içerikler barındıran siteleri tavsiye etmek ailelerin görevlerindendir.
Çocuğunuz, internette ne yapıyor, biliyor musunuz?
Evlerde çocukların bilgisayarı ailelerinden ayrı bir ortamda kullanabileceği şekilde konumlandırmamak gereklidir. Aynı, okul ortamında olduğu bilgisayar da evde ebeveynlerin ile çocukların ortak kullanım alanında olmalı ve aileler, çocuklarının bilgisayar kullanımını gözlemelidir. Çocuğu, internet bağlantılı bir bilgisayarla baş başa bırakmak, aileleri, ileride telâfisi güç durumlarla karşı karşıya bırakabilir. Çocuğu internet kullanımında serbest bırakmak yerine, hangi internet sitelerine girebileceği, ne kadar süreyle internette kalabileceği konularında bilgilendirmek ve kurallar koymak yerinde olacaktır. Çocuğun, kuralsız ve sınırsız bir şekilde interneti kullanmasına izin vermek, doğru bir davranış değildir.
Bilgisayar kullanımı, beceri kazandırıyor
Etkili bilgisayar kullanan çocuklar hatalarından ders çıkarır, risk alır, sabırlı olmayı öğrenir ve kendi çabasıyla yeni beceriler kazanır. Çocukların evde kullanacakları yazılımların da iyi seçilmesi, bu yazılımların boş vakitleri harcamaktan çok beceri kazandırmaya ve düşünmeye yönelik olmasına dikkat edilmelidir. Aileler haklı olarak, çocuklarının bilgisayar başına kilitlenip kaldığından ve saatlerde ekrandan başka bir yere bakmadığından şikâyet etmektedir. Uzun süre bilgisayar karşısında kalmak tavsiye edilmemektedir. Çocuk, bilgisayarı etkili bir şekilde ve çalışmaları için araç olarak kullanıyorsa endişe edilecek bir şey yoktur. Etkili bilgisayar kullanan çocuklar, hatalarından ders çıkartmakta, sabırlı olmayı ve risk almayı öğrenmektedir. Bu çocuklar, kendi kendilerine yeni beceriler kazanma eğiliminde olup, birbirlerine danışma ve yardımlaşma yönlerini de geliştirmektedirler.
Çocuklar ailenin e-posta hesabını paylaşmalı
Küçük çocukların kendilerine ait e-posta hesapları olmasına aileler izin vermemelidirler. Bu, çocuğun kendisi ve ailesi hakkında tanımadığı kişilere bilgi vermesi ve bunun yol açabileceği olumsuzluklar nedeniyle önerilmemektedir. Küçük yaştaki çocuklar, kendi e-posta adresleri olması yerine ailenin e-posta hesabını paylaşmalıdır. Yaşları ilerledikçe daha fazla özgürlük istediklerinde, kendi adresleri olmasına izin verebilirsiniz. Posta yine ailenizin gelen kutusunda olmalıdır; böylece, çocuğunuzun alabileceği şüpheli iletileri araştırabilirsiniz. İnternet servis sağlayıcından sakıncalı e-posta mesajlarını filtrelemek için sunduğu hizmetleri öğrenerek, gereksiz ve istenmeyen iletilerin yanı sıra kişisel bilgilerinizi çalmak için tasarlanmış sahte e-postaları da engelleyebilirsiniz.
Çocuklarınız sizi örnek alacaktır
İnternet gençler, özellikle de doğrudan iletişim kuramayanlar için müthiş bir araçtır. Bilgisayar kullanmayı bilen çocuklar internette çok popüler olabilir; çünkü internette görünüm ve atletik beceriler o kadar önemli değildir ve böylece özgüvenleri gelişebilir. Ancak, aşırı düzeyde bilgisayar kullanımı çekingen çocukları yaşıtlarından daha da uzaklaştırabilir ya da ev ödevi, alıştırma, uyku veya başkalarıyla zaman geçirme gibi diğer etkinliklere zaman ayırmalarını engelleyebilir. Ebeveynler ve öğretmenler, bu durum ciddi boyutlara ulaşıncaya kadar bir sorun olduğunun farkına varamayabilir. Bunun nedeni çevrimiçi etkinliğin kolayca gizlenebilmesi ve internet bağımlılığının henüz yaygın olarak bilinmemesidir. Ayrıca kendi internet kullanımınızı gözden geçirin. İnternette saatler harcıyorsanız, çocuklarınız da büyük olasılıkla sizi örnek alacaktır.
Aileler için internet kullanım önerileri
1- İnternetin, doğru kullanılmadığında zararlı olabileceği konusunda çocuklarınızı uyarın. Çocuklarınızın, internet hakkındaki düşüncelerini ve bilgilerini günlük olarak takip edebilir, böylece yanlış bildikleri konuları düzelterek onları yönlendirebilirsiniz.
2- İnternete bağlanmak için yalnız sizin bildiğiniz bir şifre kullanabilirsiniz. Böylece çocuklarınızın İnternete ne zaman bağlandıklarından haberdar olabilirsiniz.
3- Bilgisayarı çocuğunuzun odasına koymak yerine, herkesin sık kullandığı bir odaya yerleştirin. Böylece çocuğunuzun, uygun olmayan sitelere gitmesine kolaylıkla engel olabilirsiniz.
4- Beş yaşından küçük çocuklarınızın tek başlarına bilgisayar ve interneti kullanmalarına izin vermeyin. Bilgisayar ve internet kullanma saatlerini sınırlandırarak ve bu saatlerde çocuğunuza eşlik ederek, çocuğunuzun güvenliğini ve denetimini sağlayabilirsiniz.
5- Çocuklarınızın interneti uygun kullanıp kullanmadıklarını, sık kullanılanlar ya da daha önce girilen sayfaların listesini kontrol ederek denetleyebilirsiniz.
6- İnternetin doğru kullanımı hakkında bildiklerinizi, arkadaşlarınızla ya da çocuklarınızın arkadaşlarının ebeveynleri ile paylaşabilirsiniz. Böylece çocuğunuzun, arkadaşlarının evinde de güvende olmasına yardımcı olabilirsiniz.
7- Çocuğunuzu internette tanıştığı kişilerle, hiçbir şekilde telefonda konuşmaması ya da herhangi bir şekilde buluşmaması konusunda uyarın.
8- Eğer internet aracılığıyla çocuğunuzdan bilgi isteniyorsa, (Örneğin siteye üyelik için) sitenin güvenli olup olmadığını mutlaka kontrol edin. Bu bilgilerin ne amaçla kullanılacağını öğrenin ve bu bilgilerin üçüncü şahıslara ulaştırılıp ulaştırılmayacağı konusunda bilgi edinin.
Aile-Çocuk İnternet Kullanım Sözleşmesi
Aşağıdaki kurallara uyacağım:
1- İnternet kullanımı için gerekli kuralları, yani internette nerelere girebileceğimi, neler yapabileceğimi, ne zaman ve ne kadar süreyle (___ dakika ya da ___ saat) çevrimiçi olabileceğimi öğrenmek için annemle ve babamla konuşacağım.
2- Annemin ve babamın izni olmaksızın ev adresim, telefon numaram, annemin ve babamın iş adresleri veya telefon numaraları, kredi kartı numaraları ya da okulumun adı ve yeri gibi kişisel bilgileri kimseye vermeyeceğim.
3- İnternetteyken e-posta iletileri, web siteleri ya da internetteki arkadaşlarımdan gelen mektuplar yoluyla kendimi rahatsız ya da tehdit altında hissetmeme yol açacak bir şey aldığımda, hemen anneme ve babama haber vereceğim.
4- Annemin ve babamın izni olmaksızın çevrimiçi ortamda tanıştığım kişilerle bizzat buluşmayı kabul etmeyeceğim.
5- Annemin ve babamın izni olmaksızın, yabancılara, internet ya da posta yoluyla kendimin ya da ailenin diğer bireylerinin fotoğraflarını göndermeyeceğim.
6- İnternet parolalarımı, annem ve babam dışında kimseye (en iyi arkadaşlarıma bile) vermeyeceğim.
7- Çevrimiçi ortamda iyi davranışlarda bulunacağım ve insanları incitebilecek ya da kızdırabilecek ya da yasa dışı hiç bir şey yapmayacağım.
8- Uygun izni almaksızın disketlerden, CD’lerden ya da internetten hiç bir şey yüklemeyecek, kurmayacak ya da kopyalamayacağım.
9- Annemin ve babamın izni olmaksızın, internet’te para harcamayla sonuçlanabilecek hiç bir şey yapmayacağım.
10- Anneme ve babama aşağıdaki internet oturum açma ve sohbet adlarımı bildireceğim:
_____________________
_____________________
_____________________
_____________________
Adı (çocuk) _______________________ Tarih ____________
Ebeveyn veya veli _______________________ Tarih ____________
(Bu yazı Eğitimbilim dergisinin Kasım-Aralık 2005 sayısında yayınlanmıştır.)